استفاده از ورق استیل در صنایع شیمیایی و پتروشیمیایی
جای تعجب نیست که از ورق استیل در صنایع شیمیایی و پتروشیمیایی استقبال زیادی شده است. تحمل و پایداری آن در برابر حمله مواد شدیداً خورنده و همچنین ویژگی های موثر و چشمگیر مکانیکی آن، عوامل کلیدی هستند برای تقاضای بسیار زیاد و مداوم آن. از آنجا که پیشرفت های صنعتی رشد یافته و صنایع متحول گشته و خود این رشد و توسعه ها تبدیل به چالشهای جدیدی شدهاند، کاربردهای جدید و شگفت انگیزی برای ورق استیل با هدف ایجاد اساسیترین مزایا توسط این ماده، کشف شده است.
تفاوت عمده میان ورق استیل و کربن استیل یا همان فولاد کربنی در میزان کروم آنهاست. عنصر کروم لایه ای بسیار نازک از اکسید کروم بر روی سطح ورق استیل تشکیل می دهد، در نتیجه نفوذ خوردگی به فلز متوقف می گردد. حتی اگر این لایه اکسیدی آسیب ببیند، فلز خودش را سریعاً ترمیم می کند، زیرا کروم جدید در آن قسمت ظاهر و فوراً اکسید می شود.
امتیاز دیگر ورق استیل قابلیت بازیافت آن است. برخلاف فولاد کربنی که خورده میشود یا میتواند در اثر رنگ کاری یا مثلاً عمل پرداخت کاری صفحه، آلوده گردد، در عوض ورق استیل به طور 100 درصد قابل بازیافت است. در واقع اغلب اشیا از جنس استیل گفته میشود که تا ۶۰ درصد از مواد بازیافتی تشکیل شده اند.
شرایط و محیط هایی که ورق استیل در کارخانه های شیمیایی و پتروشیمیایی مورد مصرف قرار می گیرد، شرایط دشوار و بحرانی هستند. مایعات تصفیه یا عمل آوری شده و دماهای فوقالعاده زیاد در طول عملیات میتوانند بالأخص خورنده باشند و محیطهایی که در آنها کلرید وجود دارد یا جاهایی که ترک خوردگی القایی رخ میدهد، چالشهای اصلی و کلیدی هستند.
صنایع شیمیایی و پتروشیمیایی معرف یک سری چالش های خاص و منحصر به فرد هستند از قبیل کاربردهای برودتی، دماهای بالا، محیط های شدیداً خورنده، انتقال تحت فشار بالا و خلوص محصولات نهایی.
در پالایش نفت خام، از عملیات و فرآیندهای خیلی پیچیده استفاده میشود و به همین دلیل نیاز به خدمات پیشرفته مهندسی در زمینه شیمی و مکانیک تسریع شده و بازدهی بالا رفته و قابلیت اطمینان عملیاتی ارتقا می یابد.
کاهش یا محو آلاینده های پنهانی و بالقوه از فرآیندها و محصولات از اولویت زیادی برخوردار است. صاحبان صنایع هم تاکید و تلاش بیشتر در حوزه مهندسی مواد را مشاهده می کنند و علاقمندی شان به آلیاژهای عالی، استیل های مقاوم به خوردگی، خصوصاً ورق استیل -که قادر به تحمل و سازگاری با طیفی از مواد خام هستند- فزونی می یابد.
در زمینه مخازن، لوله ها، پمپ ها و شیرآلات، بازارهای بزرگی ایجاد شده است. به منظور دستیابی به مقاومت خوردگی بیشتر در محدوده دمایی وسیع و با هدف ایجاد بیشترین کارایی و بهرهوری، گریدهای خاصی توسعه یافته اند. این نوع استیل به طور معمول در تاسیسات آب شیرینکن، سایت های فاضلاب و دکل های نفتی دریایی مورد استفاده قرار میگیرد.
پنج نوع استیل وجود دارد، به شرح ذیل:
ورق استیل فریتی: این نوع استیل ها بر اساس میزان کروم اند و مقدار کمی کربن دارند که معمولاً کمتر از 0.1 درصد میباشد. آنها در مقاطع باریک به کار رفته و در جاهایی که نیاز به جوشکاری نیست کاربرد گستردهای دارند. آلیاژهای فریتی پس از عملیات حرارتی سخت نمیشوند. استیل های فریتی به خاطر مقاومتشان در برابر ترک تنشی، مورد انتخاب دست اندرکاران واقع می شوند.
ورق استیل آستنیتی: اینگونه آلیاژها معمول ترین استیل ها هستند و به منظور ارتقاء قابلیت جوش پذیری و شکل پذیری به آنها نیکل، منگنز و نیتروژن افزوده شده است. در اثر افزودن کروم و مولیبدن به آنها، مقاومت به خوردگی نیز در آنها تقویت شده است.
ورق استیل مارتنزیتی: این نوع استیل ها با استیل های نوع فریتی یکسان اند، اما کربن زیادتری دارند و این یعنی می توانند سخت و بازپخت شوند. چنانچه نیاز به استحکام زیاد و مقاومت خوردگی متوسط باشد، از اینگونه آلیاژ استفاده میشود و عموماً به جای صفحه و ورق ترجیحاً به صورت محصولات طویل تولید میشوند.
ورق استیل دوپلکس: اینگونه استنلس استیل ریز ساختاری دارد متشکل از ۵۰ درصد فریتی و ۵۰ درصد آستنیتی که سبب میشود استحکام و مقاومت در برابر ترک تنشی آن بالا رود. در استیل سوپردوپلکس، استحکام و مقاومت خوردگی، جوش پذیری و شکل پذیری متوسط، تقویت شده اند. همچنین از نظر وزنی بالقوه میتوانند سبک تر باشند.
ورق استیل رسوب سختی: این نوع آلیاژهای فوق قوی، دارای عناصر افزودنی هستند مثل مس، نئوبیوم و آلومینیوم، همچنین ماتریسی ذره ای قوی ای که در خلال فرآیند گرم کاری شکل میگیرد. این استیل ها می توانند به اشکال پیچیده (به وسیله ماشینکاری) آن هم با حداقل خرابی درآیند.
پرسش ها و پاسخ ها در زمینه ورق استیل
• اساساً ورق استیل برای چه مواردی استفاده می شود؟
مثلاً در صنایع شیمیایی و داروسازی به طور موثر و مفید میتواند جهت ساخت مخازن تحت فشار و لوله ها بکار رود. در بخش نفت و گاز به طور معمول در سکوهای نفتی، سینی های کابل و خطوط لوله زیر دریا مشاهده می شود.
• چه چیزی باعث ایجاد یک محیط خورنده می شود؟
علت ایجاد آن می تواند اتمسفر و هوا، آب، تجمع مواد شیمیایی خاص وجود کلر یا اسید باشد.
• تاثیر دما بر ورق استیل چگونه است؟
دمای بالا، نرخ رشد خوردگی را تسریع می کند حال آنکه دماهای پایین تر سبب استحکام بیشتر می گردد.
• مستحکم ترین نوع استیل کدام است؟
استحکام بیشتر در استیل های آستنیتی، دوپلکس، مارتنزیتی و رسوب سختی فراهم آمده است. مع ذالک مهم است که فرآیند ها و عملیات مربوطه مدنظر قرار بگیرد چراکه فرآیندها و عملیات مزبور می توانند بر روی مناسب ترین نوع استنلس استیل برای کاربردی خاص، اثرگذار باشند.
• چه نوع ورق استیل میتواند جوشکاری شود؟
به طور کلی ورق استیل آستنیتی جوش پذیرترین آلیاژها هستند اگر چه استیل های دوپلکس هم می توانند جوشکاری شوند، اما نیاز به مراقبت و احتیاط بیشتری دارند. استیل های فریتی در مقاطع باریک می توانند جوشکاری شوند. آلیاژهای مارتنزیتی و رسوب سختی از نظر قابلیت و تناسب به جوش پذیری در پایین ترین نقطه قرار دارند.
یکی از پیشرفت های مهم در دهه اخیر عبارت است از ظهور گریدهای آلیاژی فوق العاده عالی استیل. این نوع محصولات استیل تحت عناوین سوپرآستنیتی، سوپرفریتی و سوپردوپلکس به منظور رقابت مستقیم با آلیاژهای نیکل دار و تیتانیوم دار -که اغلب شرایط مورد تقاضا کاربرد داشتند- توسعه داده شدهاند.